اثر عصاره گیاه خارخاسک بر بافت‌شناسی و اندازه بیضه در موش صحرایی

خارخاسک­(Tribulus tertestris)  گیاه گل­زا است که به طور سنتی به عنوان محرک میل جنسی استفاده می­شود. مطالعات نشان داده­اند که عصاره خارخاسک­ (TTE) غلظت خونی تستسترون را افزوده و آثار افزاینده میل جنسی ایجاد می­نماید. هر چند این عصاره امروزه به­عنوان یکی از­ مهم­ترین اجزای تشکیل دهنده داروهای آفرودیازیک می­­باشد، ولی اطلاعات مشخصی در ارتباط با آثار هیستولوژیک آن بر بیضه در مصرف طولانی مدت وجود ندارد. هدف مطالعه حاضر تعیین اثرات تجویز خوراکی و طولانی مدت دوز معمول (mg/kg 10)و دوز (mg/kg  20) از عصاره خارخاسک­ بر وزن بدن، هیستولوژی و وزن بیضه، در موش­های صحرایی بود تا بتوان آثار احتمالی منفی آن را در موارد مصرف افراطی دارو تخمین زد. بدین منظور 30 سر موش صحرایی نر بالغ نژاد Sprague Dawley به طور تصادفی انتخاب و به سه گروه تقسیم شدند که به ترتیب، شاهد (گروه C)، دز mg/kg10 عصاره (گروه A ) و دز  mg/kg20 عصاره­ (گروه B)­ را یک بار در روز به مدت 8 هفته دریافت کردند.­ حیوانات در روز اول وزن­کشی شدند و­ در روز آخر نیز  بی­هوش گردیده و مجددا ًَ وزن کشی شده و بیضه سمت چپ همه گروه­ها به روش جراحی باز برداشته و وزن بیضه به همراه و بدون اپیدیدیم اندازه­گیری شد. مقاطع هیستوپاتولوژی از بافت بیضه­ها به روش­ رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین و تریکروماسون جهت مطالعات ریزبینی آماده شد. در برش­های تهیه شده، قطر لوله­های اسپرم­ساز، ضخامت لایه اپیتلیالی، طول فضای بینابینی و ضخامت کپسول بیضه، مورد بررسی قرار گرفت. همه مراحل تحقیق به­صورت کور انجام گردید. جهت تحلیل داده­ها از آزمون آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون تعقیبی توکی استفاده گردید. مقدار 05/0p< برای تعیین سطح معنی­دار بودن بین گروه­ها در نظر گرفته شد. نتایج حاصله افزایش معنی­داری را در وزن گروه A و کاهش معنی­داری را در وزن موش­های گروه B در مقایسه با گروه C نشان داد. توزین بیضه­ها افزایش وزن معنی­داری را در در گروه A نشان داد ولی تفاوت معنی­داری مابین وزن بیضه گروه C با B برآورد نگردید. بررسی میکروسکوپیک گروه B حضور لوله­های اسپرم­ساز چروکیده و کاهش تعداد سلول­های اسپرماتوگونی را مشخص نمود. اسپرماتوسیت اولیه و اسپرماتوزویید­ها در مقایسه با گروه A و C تعداد کمتری داشتند و تخریب لوله­های اسپرم­ساز در گروه  Bکاملاً واضح بود. عروق زیر کپسولی ضخیم و منتشر بوده و همه پارامترهای مذکور در دو گروه دیگر طبیعی بودند. نتایج نشان می­دهند که مصرف افراطی عصاره خارخاسک به مدت 8 هفته می­تواند به آثار تخریبی در سیستم تناسلی موش­های صحرایی بیانجامد که می­تواند مشکلات باروری برای جنس نر پیش آورد.